Մարդը և բնությունը Համո Սահյանի պոեզիայում

[Lusya]

Ինչպես ամեն արվեստագետ, Համո Սահյանը ևս ունի իր նախասիրած թեմաները, բանաստեղծական իր անկյունը, իր ներշնչարանը: Դա լեռնաշխարհի բնուությունն է, հարազատ Որոտանի եզերքը, որն այնքան գույներ ու բույրեր է պարգևել նրա պոեզիային:
Համո Սահյանի պոեզիան բնության ձայնն է, նա ասես լցված է բնությամբ, նրա Որոտանը շառաչում է բոլորովին նոր ձայնով, այլ է նրա Գյազբել սարի հովը, լեռնաշխարհի ծաղկանց սոսափն ու անտառների խշշոցը:



Նա բնության մեջ փնտրում էր մարդուն:

Ինչ տեսակ մարդիկ էին,

Փորձ արեցի, փորձս չտեսան:

Ծոցիս մեջ աստղեր կային,

Բաց չարին, ծոցս չտեսան:

Աչքիս մեջ մազ փնտրեցին,

Մահացու խոցս չտեսան,

Ախ, իրենց աչքի առաջ

Այրվեցի, բոցս չտեսան:

Համո Սահյան

[Lusya]

Համո Սահյանի պոեզիայում քարերը հայի սիրտ ու հոգի ունեն: Նույնիսկ իր պաշտելի և իմաստուն Խաչի պապի ու ծանրանիստ, մամռակալած ժայռի միջև նմանություն է տեսնում բանաստեղծը: Համարձակվում եմ պնդել, որ, բացի թախիծով շաղախված լույս ճառագող Ակսել Բակունցից, մեր գրականության մեջ, մասնավորապես պոեզիայում ոչ ոք այնպես չի հասկացել հայոց քար ու քարափների, ասել է թե` մայր բնության լեզուն, ինչպես Համո Սահյանը:

Տարիներ առաջ, ինչպես ասել է վաստակաշատ սահյանագետ, բանասիրական գիտությունների դոկտոր Շչորս Դավթյանը` եթե չլիներ Համո Սահյանը` այդ վիթխարի կաղնին, մեր գրականությունը շատ բան կկորցներ:

ՌՈՒԲԵՆ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

Զանգեզուրյան կիրճերից մեկում ծվարած Լորից եկավ այդ բանաստեղծը՝ Համո Սահյանը։
Ոչ, սոսկ բնանկարներ չէ, որ Սահյանը բերեց մեր պոեզիային, այդ բնանկարների ծալքերում, նրա ամենախոշոր շերտերում մի արդար ու բարի, մեծ ու ազնիվ հոգու շարժում կա, հոգու ամբողջ մի պատմություն, իսկ ճշմարիտ բանաստեղծությունը ոչ այլ ինչ է, եթե ոչ պատկերների խորքում թաքնված հոգու պատմություն...

Վահագն Դավթյան

Համո Սահյանի պոեզիայում քարերը հայի սիրտ ու հոգի ունեն: Նույնիսկ իր պաշտելի և իմաստուն Խաչի պապի ու ծանրանիստ, մամռակալած ժայռի միջև նմանություն է տեսնում բանաստեղծը: Համարձակվում եմ պնդել, որ, բացի թախիծով շաղախված լույս ճառագող Ակսել Բակունցից, մեր գրականության մեջ, մասնավորապես պոեզիայում ոչ ոք այնպես չի հասկացել հայոց քար ու քարափների, ասել է թե` մայր բնության լեզուն, ինչպես Համո Սահյանը:

[Tatev83]

Զանգեզուրյան կիրճերից մեկում ծվարած Լորից եկավ այդ բանաստեղծը՝ Համո Սահյանը։
Ոչ, սոսկ բնանկարներ չէ, որ Սահյանը բերեց մեր պոեզիային, այդ բնանկարների ծալքերում, նրա ամենախոշոր շերտերում մի արդար ու բարի, մեծ ու ազնիվ հոգու շարժում կա, հոգու ամբողջ մի պատմություն, իսկ ճշմարիտ բանաստեղծությունը ոչ այլ ինչ է, եթե ոչ պատկերների խորքում թաքնված հոգու պատմություն..

Վահագն Դավթյան

«Սահյանը այսօից ավելի վաղվա բանաստեղծն է»: Հրանտ Մաթևոսյան

[Tatev83]

Զանգեզուրյան կիրճերից մեկում ծվարած Լորից եկավ այդ բանաստեղծը՝ Համո Սահյանը։
Ոչ, սոսկ բնանկարներ չէ, որ Սահյանը բերեց մեր պոեզիային, այդ բնանկարների ծալքերում, նրա ամենախոշոր շերտերում մի արդար ու բարի, մեծ ու ազնիվ հոգու շարժում կա, հոգու ամբողջ մի պատմություն, իսկ ճշմարիտ բանաստեղծությունը ոչ այլ ինչ է, եթե ոչ պատկերների խորքում թաքնված հոգու պատմություն...

Վահագն Դավթյան

Բնությունը Սահյանի պոեզիայի հողն է,պատվանդանը և զինանոցը ,որտեղից նա վերցրել է պատկերներ,գույներ ու ձևեր:Սահյանական բնապատկերը շոշափելիության աստիճանի տեսանելի է.մարդը,հողը,կենդանին, քարափը ներդաշնակության մեջ են և լրացնում են միմյաց:

[Անահիտ Բարխուդարյան]

Համո Սահյանի պոեզիայում քարերը հայի սիրտ ու հոգի ունեն: Նույնիսկ իր պաշտելի և իմաստուն Խաչի պապի ու ծանրանիստ, մամռակալած ժայռի միջև նմանություն է տեսնում բանաստեղծը: Համարձակվում եմ պնդել, որ, բացի թախիծով շաղախված լույս ճառագող Ակսել Բակունցից, մեր գրականության մեջ, մասնավորապես պոեզիայում ոչ ոք այնպես չի հասկացել հայոց քար ու քարափների, ասել է թե` մայր բնության լեզուն, ինչպես Համո Սահյանը:

Տարիներ առաջ, ինչպես ասել է վաստակաշատ սահյանագետ, բանասիրական գիտությունների դոկտոր Շչորս Դավթյանը` եթե չլիներ Համո Սահյանը` այդ վիթխարի կաղնին, մեր գրականությունը շատ բան կկորցներ :

Մեծն Մարտիրոս Սարյանն իմաստնորեն ասել է. «Մարդը բնություն է, բնությունը` մարդ»: Համո Սահյանի պոեզիան դրա վառ արտահայտությունն է:
Բանաստեղծը երկար ճանապարհ է անցել` իրեն բնության մի մասնիկն զգալու և նրա հետ ու նրա միջոցով հավերժելու համար:
Ինչպես ինքը` Սահյանն է խոստովանել` սկզբում նա բնությունը տեսել-զգացել է իր միջոցով, ապա հասուն տարիներին ձգտել է իրեն հասկանալ բնության միջոցով:
Սա մի ամբողջ թռիչք է նրա բանաստեղծական մտածելակերպի մեջ:

[Անժելա Ալավերդյան]

Հարգելի՛ Lusya, շատ գեղեցիկ թեմա եք ընտրել։ Իսկապես, Սահյանի յուրաքանչյուր ստեղծագործության մեջ առկա է բնությունը։

ԻՆՉՈՒ ՀԻՇԵՑՐԻ

Քամին սարերից
Առաջին ձյունի
Փոշին է բերում
Եվ շաղ է տալիս
Բոբիկ ոտներիս
Ու փշաքաղված
Մազերիս վրա:

Շապիկիս փեշքից
Ու թևքից կախված
Մաշված, գույնզգույն,
Խաշամանման
Կարկատանները
Պոկում է քամին,
Խառնում ծառերից
Թափվող խաշամին…

Խաշամ, ի՜նչ խաշամ,
Թեժաթուխ լավաշ,
Տավարն ուտում է,
Ու չի կշտանում:

Ես լուռ նստել եմ
Կապույտ մի քարի,
Կապտել եմ ես էլ,
Եվ կապույտ քարից
Տարբերվում եմ ես
Այնքանով միայն,
Որ ես դողում եմ,
Քարը չի դողում:

Գյուղ տանող ճամփով
Անցնում է հայրս,
Ցախը շալակին:

-Ցո՞ւրտ է, - հարցնում է:
-Տաք է, - ասում եմ:
-Քարին մի նստիր,
Վեր կաց, - ասում է:
-Տավարն, - ասում է, -
Լույսով չբերես:

Ասում է, գնում…

Անցել է ուղիղ
Քառասուն տարի…
Հիշեցրի երեկ,
Հայրս լաց եղավ:

Ինչո՞ւ հիշեցրի:

[Անժելա Ալավերդյան]

hamo-sahyna.jpg
Անտառն իմ մեջ, ես՝ անտառի…առավոտ:
Մահվան խորհուրդ: Անմահության համ ու հոտ:

Մխրճվել եմ խոր խոհերում… ու հանկարծ
Մանգղթեւիկն իջավ թեւիս ու մնաց:

Իջավ թեւիս, թեւահարեց, ծկլթաց,
Աչքերիս մեջ բեկվեց նրա աչքը թաց:

Վիրավոր էր. ոտից արյուն էր կաթում:
Աղերսարկու՝ հույսը ինձ հետ էր կապում:

Աշխարհն ինձնից ի՜նչ գաղտնիքներ է պահել,
Ծիծեռնակը ե՞րբ է մարդուն վստահել…

Անտառն ասես դարձավ հին տունը տատիս,
Զարթնեց իմ մեջ հեքիմությունը տատիս:

Տատիս նման առաջ վախը չափեցի,
Հետո վերքը տատիս ձեւով կապեցի:

Ծիծեռնակը իր առնելիքը առավ,
Ծիվ-ծիվ կանչեց, թեւին տվեց ու թռավ:

Թռավ գնաց: Տուն եմ գալիս ես մենակ,
Անտառն իմ մեջ՝ մի վիրավոր ծիծեռնակ:

[Անժելա Ալավերդյան]

ԱՇՈՒՆ
14414479370.jpg
Աշնանօրերն են հասել,
Իջել է ամպը սարին,
ԵՎ հրաժեշտ է ասել
Կռունկը մեր աշխարհին։

Բարդին էլ չի սոսափում
Արագիլի թևի տակ,
Դեղին թերթեր է թափում
Առվակի մեջ կապուտակ։

Կարմիր խարույկ է կարծես
Ծեր տանձենին անտառի,
Թվում է, թե մոտ վազես,
Ձեռք ու ոտքդ կվառի․․․

Քամին շատ էր թափառել,
Պարապ-սարապ, թևը կախ,
Բայց արդեն գործ է ճարել,
Տեսեք, ինչքան է ուրախ։

Տեսեք, ինչպես է խաղում,
Տերևների հոգու հետ,
Նրանց վրա ծիծաղում,
Քշում առաջ, բերում ետ։

Մերթ մինչ երկինք է հանում,
Խառնում խոնավ ամպերին,
Մերթ դեպի ձորն է տանում,
Փռում գետի ափերին։

Ծափ է տալիս ու պարում,
Գնում, գալիս․․․ մի խոսքով,
Զուգում է և զարդարում
Ճանապարհները ոսկով։

Բլրի վրա, քարափին
Ամպի ստվերն է դողում,
Ուր գնում ենք, մեր ճամփին
Աշնան ոսկին է շողում։

Ոսկե ծովում այդ դեղին
Աշնան հերկերն են ծլում
ԵՎ ամպերից արևի
Վերջին շողերն են խլում։

Տարածվում են դաշտով մեկ,
Բռնում ձոր ու սարալանջ․․․
Նրանք աշնան ոսկու մեջ
Գարնան ծիծաղն են կանաչ։

[Զարինե Ամիրյան]

Համո Սահյանի գրականության ակունքները հայրենի Լոր գյուղում են: Այնտեղ նա
անցկացրել է ընդամենը տասներեք տարի, բայց հետագա ողջ ստեղծագործական
ուղին մի յուրատեսակ վերադարձ է դեպի մանկություն՝ այդ կարճ, բայց
հիշողություններով ու ապրումներով հագեցած շրջանը: Այս իմաստով Սահյանի
պոեզիան համեմատելի է թերևս ամենաշատը Հրանտ Մաթևոսյանի գրականության
հետ:

Համո Սահյանի պոեզիան մի միասնական աշխարհ է, որ ամբողջանում է նշված
բոլոր գրքերով: Տարբեր տարիների բանաստեղծություններում, ինչպես նաև
հոդվածներում ու հարցազրույցներում Սահյանը բազմիցս անդրադարձել է
ստեղծագործական հարցերի, փորձել ինքն իրեն ու ընթերցողին հասկանալի դարձնել
իր՝ որպես բանաստեղծի էությունը: «Թե ով եմ և ինչ» բանաստեղծության մեջ, որ
նվիրված է քննադատ Սուրեն Աղաբաբյանին և չափածո զրույց է նրա հետ, Սահյանը
իր պոեզիայի սուբստանցը համարում է բնության հետ նույնացումը.
Աչքն ու ականջն եմ ես մայր բնության,
Գիտակցությունը նրա մարմնավոր...

[Զարինե Ամիրյան]

Առան-տվին, տվին-առան,
Ու ոչ մեկը գլխի չընկավ,
Որ աշխարհի կանաչ-կարմիր
Երազների ետևն ընկած
Երկու ոտ էլ ավելացավ:
Երազներից քարե ծաղիկ