ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ ԹՈՒՄԱՆՅԱՆ

[Մարգարյան Նաիրա]

Թումանյան-Պուշկին զուգահեռի մասին խոսվել է միշտ՝ սկսած նրա ժամանակակիցներից՝ իշխանուհի Մարիամ Թումանյանից ու Վ. Տերյանից մինչև մեր օրերը և վաղուց գիտականորեն ամրագրվել է Թումանյանի՝ Պուշկինի հոգևոր երկվորյակը լինելու իրողությունը: Ապոլոն Գրիգորևը 1859 թ. ասել է. «Պուշկինը մեր ամեն ինչն է». արտահայտություն, որն այդ օրից դարձավ թևավոր և անառարկելիորեն բնորոշում է նաև Թումանյանին: Եթե այդ խոսքը բնութագրում է Պուշկինին, ով հիմնականում արվեստում դարձավ ռուսական հոգու և ռուս մարդու բնավորության կրողն ու ներկայացուցիչը, ապա որքա՛ն այն սազում է Թումանյանին, ով հասարակական կյանքի անհամեմատ շատ, գրեթե բոլոր ոլորտներում դարձավ ազգայինի լավագույն ներկայացուցիչը, և ոչ թե որևէ գրող կամ քննադատ, այլ հենց ինքն իրեն անվանեց ամենայն հայոց, ու ժողովուրդը նույն վայրկյանից կառչեց այդ բնորոշումից՝ նրան հռչակելով «Ամենայն հայոց» բոլոր ասպարեզներում՝ բանաստեղծ, թամադա, որբերի հայրիկ և այլն: Երբ նրանից հետո եկան Տերյանն ու Չարենցը, նրանց կողքին էր Թումանյանը: Նա նաև այսօրվա գրողների կողքին է, բոլորի, անխտիր, անգամ նրանց, ովքեր կարող են մերժել ու չխոստովանել նրա մեծությունը: Նա կլինի նաև գալիք սերունդների հայ հանճարի կողքին և կսովորեցնի ապրելու և արարելու արիություն:

Ս. Հովհաննիսյան

[Մարգարյան Նաիրա]

Հովհաննես Թումանյանի մտքերից

Ժողովուրդները շատ բան կարող են մոռանալ, բայց իրենց պատմությունը, իրենց կուլտուրան չեն կարող մոռանալ:

Դերասանությունը գեղեցիկ է բեմի վրա, ուր խաղում են, բայց գարշելի է նա կյանքի մեջ, ուր ապրում են:

Ամեն մի ազգի ուժն ու ոգին մարմնացած է իր ազգային էպոսի մեջ:

Իրեն ճանաչելը ամենամեծ հաղթանակն է:

[Մարգարյան Նաիրա]

Չարենցը, թերևս ամենից դիպուկ գնահատականն է տվել Թումանյանի մասին, թե Թումանյանն է Արարատն անհաս մեր նոր քերթության: Թումանյանի ստեղծագործական հմայքի գաղտնիքը մենք պիտի տեսնենք ժողովրդի մտածողության և գեղարվեստական խոսքի կատարելության ներդաշնակության մեջ:
Թումանյանի մեծության առաջին նախապայմանն է այն, որ ժողովրդական իմաստուն խոսքը, մտածողության պարզ ձևերը դարձրեց ստեղծագործական գլխավոր անկյունաքար, տարերք: Թումանյանի ստեղծագործության բազում բնութագրություններից կարելի է ցույց տալ աչքի պես պարզ և բարդ սկզբունքը:
Թումանյանի մեծությունը պետք է տեսնել նաև թեմաների ընտրության մեջ. նա երբեք չմնաց ազգայինի շրջանակում, միշտ որոնում էր հայ քերթության մեջ համամարդկային արժեքներ, որոնք դրսևորվում էին ամենատարբեր թեմաներում: Նրա գեղարվեստական հետաքրքրություններն էին գյուղ-աշխարհը, ընկերային հարաբերությունները, ժողովրդի ճակատագիրը, ազգային քաղաքական ելքերը, սերը, փիլիսոփայական խորհրդածությունները, մանուկների աշխարհը:
Թումանյանը քնարերգակ չէ, այլ էպիկ բանաստեղծ: Սիրում է ներկայացնել պատմողական, աստիճանական ծավալվող գործողությունները: Հանդարտ է նրա ոճը և դա հնարավորություն է տալիս, որ թափանցի ընկերային կյանքի բոլոր կողմերը:

[Անժելա Ալավերդյան]

Թումանյան-Պուշկին զուգահեռի մասին խոսվել է միշտ՝ սկսած նրա ժամանակակիցներից՝ իշխանուհի Մարիամ Թումանյանից ու Վ. Տերյանից մինչև մեր օրերը և վաղուց գիտականորեն ամրագրվել է Թումանյանի՝ Պուշկինի հոգևոր երկվորյակը լինելու իրողությունը: Ապոլոն Գրիգորևը 1859 թ. ասել է. «Պուշկինը մեր ամեն ինչն է». արտահայտություն, որն այդ օրից դարձավ թևավոր և անառարկելիորեն բնորոշում է նաև Թումանյանին: Եթե այդ խոսքը բնութագրում է Պուշկինին, ով հիմնականում արվեստում դարձավ ռուսական հոգու և ռուս մարդու բնավորության կրողն ու ներկայացուցիչը, ապա որքա՛ն այն սազում է Թումանյանին, ով հասարակական կյանքի անհամեմատ շատ, գրեթե բոլոր ոլորտներում դարձավ ազգայինի լավագույն ներկայացուցիչը, և ոչ թե որևէ գրող կամ քննադատ, այլ հենց ինքն իրեն անվանեց ամենայն հայոց, ու ժողովուրդը նույն վայրկյանից կառչեց այդ բնորոշումից՝ նրան հռչակելով «Ամենայն հայոց» բոլոր ասպարեզներում՝ բանաստեղծ, թամադա, որբերի հայրիկ և այլն: Երբ նրանից հետո եկան Տերյանն ու Չարենցը, նրանց կողքին էր Թումանյանը: Նա նաև այսօրվա գրողների կողքին է, բոլորի, անխտիր, անգամ նրանց, ովքեր կարող են մերժել ու չխոստովանել նրա մեծությունը: Նա կլինի նաև գալիք սերունդների հայ հանճարի կողքին և կսովորեցնի ապրելու և արարելու արիություն:

Ս. Հովհաննիսյան

«Այսօր Թումանյանը իր լեզուն հասցրել է այն բյուրեղանման պարզության, որը մոտեցնում է նրան Պուշկինին, և որը նրա գերագույն արժանիքոներից մեկը պիտի համարվի»:

Վ. ՏԵՐՅԱՆ

«Նրա կախարդական գրիչը ուր դիպավ, կատարվեց իսկական արվեստի հրաշքը-լինի առակ թե քառյակ, հեքիաթ թե պատմվածք, հովվերգություն թե վիպերգություն:
…Նա եղավ մեզ համար այն, ինչ որ եղավ Պուշկինը ռուսների համար, Միցկևիչը` լեհերի համար:
Մեծ է նաև նրա կատարած քաղաքական դերը:
Կովկասյան ժողովուրդների եղբայրացման ջատագովներից ամենից մեծն եղավ նա իր հզոր խոսքով և օրինակով: Եվ որպես այդպիսին, անմոռանալի պիտի մնա նրա հոյակապ պատկերը»:
ԱՎ. ԻՍԱՀԱԿՅԱՆ

Թումանյանի պոեզիան առավելագույն ուժի է հասնում քնարական պոեմներում, որտեղ տեսնում ես ժողովրդական կյանքի խոր ճանաչողություն և աշխույժ ներթափանցում ժողովրդական ոգու խորքը: Այլ ժողովրդի ընթերցողների համար Թումանյանի պոեմներին (օրինակ`«Անուշ»-ին) ծանոթանալը ժամանակակից Հայաստանն ու նրա կյանքը ճանաչելու գործում ավելի շատ բան կտա, քան կարող են տալ հատուկ հետազոտությունների հաստ հատորները: Բանաստեղծը ցայտուն ու վառ գծերով վերակենդանացնում է հայրենի ժողովրդի կենցաղը, բայց անում է դա որպես արվեստագետ` կյանքի կոչելով անմոռանալի կերպարներ, ոչ այնքան անհատականացված, որքան տիպական:…Թումանյանի պոեզիան իր ամբողջության մեջ հենց ինքը Հայաստանն է, հնադարյան ու նոր, մեծ վարպետի կողմից հարություն առած ու տպավորված ոտանավորի մեջ:
Վ. ԲՐՅՈՒՍՈՎ

[Անժելա Ալավերդյան]

Թմկաբերդի առումը

[Անժելա Ալավերդյան]

Հետաքրքիր դրվագ Հովհաննես Թումանյանի և Ղազարոս Աղայանի կյանքիցԿցորդ 8368Կցորդ 8368
1900-ական թթ. սկզբներին սրվել էին հայ-թաթարական հարաբերությունները: Թումանյանը, իր հետ վերցնելով ամենամտերիմ ընկերոջը՝ Ղազարոս Աղայանին, գնում է Ելիզավետպոլի նահանգի Ղազախ գավառ՝ բանակցությունների: Կողմերից ոչ մեկը չի ուզում զիջել: Թուրքերից մեկն առաջարկում է. «Թող ձեզնից մեկը կոխ բռնի մեր փահլևանի հետ: Թե դուք հաղթեք` ձեր ուզածով լինի, թե մենք՝ մեր ուզածով»: Խեղճ Թումանյանը, որ մի նրբիրան մարդ էր, անհանգստանում է: Բայց անմջապես տեղից կանգնում է հաղթահասակ Աղայանը և թավ մորուքն սպառնագին առաջ ցցելով ասում. «Բերեք ձեր փահլևանին»:
Մեյդան են բերում մի ջլապինդ հսկայի: Սկսվում է մենամարտը: Հուզմունքից քրտնաթոր Թումանյանը մի գլուխ բացականչում էշ. «Ղազար ջան կեռ տուր, Ղազար ջան կեռ տուր...», Աղայանի համբերությունը հատնում է. «Դե հերիք է, էլի, Հովհաննես, դու ինձանից վեր գցած թուրք ուզի»: Ասում է Ղազարն ու գետնով տալիս թուրքին:

[Մարգարյան Նաիրա]

Թմկաբերդի առումը

Հարգելի՛ Անժելա, շնորհակալություն թեմային անդրադառնալու և հոլովակի տեղադրման համար:

[Անժելա Ալավերդյան]

Հարգելի՛ Անժելա, շնորհակալություն թեմային անդրադառնալու և հոլովակի տեղադրման համար:

Հայաստանում չկա այնպիսի մարդ, լինի չափահաս կամ երեխա, որին ծանոթ չլինի նրա «Շունն ու կատուն» հիանալի երկը: Հայ ժողովրդի սիրելի բանաստեղծը` Թումանյանը, որ իր քաղցրահնչյուն չափածոների ու կլասիկ հստակություն ունեցող արձակի մեջ արտահայտել է ժողովրդի խոհերն ու զգացումները, այդ փոքր լեգենդի մեջ էլ ցուցադրել է իր վիթխարի տաղանդի առանձնահատկությունները:
Հ. ԲԵԿՆԱԶԱՐՅԱՆ
Հարգելի՛ Նաիրա, թեման այնպիսին է , որ անհնար է չանդրադառնալ:

[Անժելա Ալավերդյան]

Ի~նչ երջանիկ է Հայաստանը, որ ծնել է այդպիսի իսկական հումանիստ: Ի~նչ երջանիկ ժողովուրդ է, որ դաստիարակել է այդպիսի մեծ սիրտ: Ե՛վ սիրտ, և՛ կամք, և՛ միտք:
Թո՛ղ ամբողջ աշխարհն իմանա, որ մենք անսահմանորեն հզոր ենք և հարուստ` կուլտուրայով: Թո՛ղ համաշխարհային պոեզիայի աստղերն իրենց հայացքը գցեն հայկական հանճարի ստեղծագործական ջրերի մեջ:
Պ. ՏԻՉԻՆԱ

[star1]

Ժողովրդի բարոյական ու տնտեսական կյանքը ճանաչելու համար մի գեղեցիկ միջոց, մի հեշտ չափ կա- այդ կինն է:
Թարգմանությունը ապակու տակ դրված մի վարդ է. գրեթե անկարելի է, որ թարգմանիչը տա բնագրի հարազատ բույրն ու հրապույրը:
Մենակ տաղանդը ի՞նչ անի. հարկավոր են բարեհաջող պայմաններ:

Հովհ. Թումանյան