Դերային խաղեր

[Yeritsyan]

Դերային խաղերը ժամանցային բնույթի խաղեր են, դրամատիկ գործողության տեսակ, որի մասնակիցները գործում են ընտրված դերերի շրջանակներում, ղեկավարվում են ընտրված դերի միջավայրի տրամաբանությամբ և գրծում են արդեն եղած սյուժեով, կամ հենց իրենք են ստեղծում սյուժեն։ Հաջող է ստացվել խաղը թե ոչ, որոշվում է խաղացողի խաղի՝ ընդունված կանոններին համապատասխանությամբ։ Կանոնների շրջանակներում խաղացողները հանգիստ կարող են իմպրովիզ անել, որը կբերի իրենց կամ իրենց թիմի հաղթանակին։
Այսպսիով դերային խաղն իրենց ներկայացնում ե մեկ կամ մի խումբ անձանց կողմից որոշակի իրադրության խաղային մոդելավորումը։
Դերային խաղի գործողությունները ծավալվում են այդ խաղի աշխարհում։ Այդ աշխարհը կարող է լինել ամբողջովին հորինված, կամ հիմնված լինել ինչ որ գրքի կամ ֆիլմի, կամ կիրադարձության սյուժեի վրա։ Այսպիսի խաղերում շատ հաճախ բացակայում է «վերջնական նպատակ»–ը և խաղի իմաստը կայանում է այդ խաղային աշխարհի ուսումնասիրումը։

Խնդրում եմ գրեք Ձեր կարծիքները (ցանկալի է մանրամասն և տրամաբանված), խորհուրդներն ու դիտողությունները դերային խաղերի (մասնավորապես «Մաֆիայի») մասին։

[Yeritsyan]

ՄԱՖԻԱ

ՄԱՖԻԱ

ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆԸ

Խաղում են թիմերով. Առաջին թիմը՝ կազմակերպված փորամասնությունն է՝ մաֆիան, իսկերկրորդը՝ անկազմակերպ մեծամասնությունը՝ ազնիվ քաղաքացիները։

Խաղը ստեղծվել է 1986թ. գարնանը Մոսկվայի պետական համալսարանի հոգեբանության ֆակուլտետի ուսանող Դմիտրի Դավիդովի կողմից։ Խաղի նախատիպ է հանդիսանում Եվրոպայում 20-րդ դարի կեսերից հայտնի «Մարդասպան (Murder)»խաղը։ Ի տարբերություն «Մարդասպան» խաղի, որտեղ բոլոր քաղաքացիները փնտրում են մանյակին, Մաֆիայում կան թիմեր։ 1998թ. ՌԴ ՆԳՆ Կալինինգրադի բարձրագույն դպրոցում «Վիզուալ հոգեախտորոշում» առարկայի համար հրատարակվեց «Ոչ վերբալ հաղորդակցություն. Զարգացող դերային խաղեր «Մաֆիա» և «Մարդասպան»» ուսումնական ձեռնարկը, որի նպատակն էր կուրսանտների շրջանում զարգացնել խաղային իրավիճակում ժեստերի և միմիկայի օգնությամբ անձի հոգեախտորոշումը։

ԿԱՆՈՆՆԵՐԸ

Խաղավարը բաժանում է խաղաքարտերը, այնպես որ չերևա, թե ինչ խաղաքարտ է։ Նրանց, ում բաժին է հասել կարմիր խաղաքարտ, նրանք Ազնիվ քաղաքացիներն են։ Նրանց, ում բաժին է հասել սև խաղաքարտ, նրանք մաֆիոզիներն են։ Եթե խաղի ընթացքում պետք է լինեն «Դոն» և «Շերիֆ (Կոմիսար)», ապա Դոնին համապատասխանումէ սև տուզը, իսկ Շերիֆին՝ կարմիր տուզը։

Խաղը բաժանվում է երկու փուլի՝ գիշերվա և ցերեկվա։ Երբ խաղավարն ազդարարում է «Գիշեր», ապա բոլոր մասնակիցները փակում են աչքերը, հետևում են խաղավարի հրահանգներին։ Իսկ երբ խաղավարի կողմից հայտարարվում է «Ցերեկ», մասնակիցները բացում են աչքերը ևսկսում են քննարկումները և վերջում քվեարկությունը։



Առաջին գիշերվա ընթացքը փոքրինչ տարբերվում է մնացածից. Սկզբում խաղավարը հայտարարում է «Մաֆիան բացում է աչքերը», որից հետո Մաֆիայի անդամները բացում են իրենց աչքերը, և «ծանոթանում» են միմյանց հետ, իսկ Դոնը ցույց է տալիս իրեն։

Որից հետո 10-15 վայրկյանի ընթացքում Մաֆիայի անդամները որոշում են հաջորդ 3 գիշերների զոհերին, որից հետո փակում են աչքերը։ Հետո խաղավարը հայտարարում է. «Աչքերը բացում է Շերիֆը»։ Խաղավարը, Շերիֆի հետ ծանոթանալուց հետ, հայտարարում է «Բոլորը բացում են աչքերը», և հայտարարվում է «Ցերեկ»։

Ցերեկվա ընթացքում մասնակիցները հերթականությամբ, ժամացույցի սլաքի շարժման ուղղությամբ սկսում են քննարկել մյուսների վարքագիծը և կիսվել իրենց կասկածներով։ Մասնակիցներին խոսելու համար տրվում է 30-45 վայրկյան ժամանակ, և ևս 15 վայրկյան մահապատժի թեկնածու առաջարկելու համար (Յուրաքանչյուր ցերեկ շրջանը սկսվում է նախորդ շրջանը սկսող մասնակցից ավելի աջ նստած մասնակցից)։ Երբ շրջանը ավարտվում է, սկսվում է քվեարկության փուլը։ Առավել շատ «դեմ» ձայներ հավաքած մասնակիցը լքում է խաղը, որից հետո խաղավարն հայտարարում է «Գիշեր»։

«Գիշերվա» ընթացքւմ խաղավարը հերթով թվարկում է մասնակիցների համարները՝ յուրաքանչյուրից հետո՝ կարճ դադար տալով։ Մաֆիայի անդամները, առանց իրենց աչքերը բացելու, տալիս են կրակոցի ազդանշան։ Եթե այդ ազդանշանը եղել է միաժամանակ, ապա այդ համարով խաղացող համարվում է սպանված, հակառակ դեպքում համարվում է վրիպում։ Դրանից հետո խաղավարը հայտարարում է. «Աչքերը բացում է Դոնը և փնտրում է շերիֆին»։ Դրանիցհետո Դոնը բացում է աչքերը և ձեռքով ցույց է տալիս այն խաղացողի համարը, ում որ կասկածում է շերիֆ լինելու մեջ։ Խաղավարը գլխով կա՛մ «Այո», կա՛մ «Ոչ» շարժում է անում (Եթե Դոնը գուշակում է, թե ով է Շերիֆը, ապա ցերեկվա ընթացքում փորձում է աննկատ հասկացնել դա Մաֆիայի անդամներին)։

Հետո խաղավարն հայտարարում է «Աչքերը բացում է Շերիֆը և փնտրում է Մաֆիայի անդամներին»։ Նույն սկզբունքով, ինչ որ Դոնը, Շերիֆը փնտրում Մաֆիայի անդամի։ Որից հետո խաղավարն ազդարարում է «Ցերեկ»։

Խաղն ավարտվում է այն պահին, երբ կա՛մ Մաֆիայի անդամների քանակը հավասարվել է ազնիվ քաղաքացիների քանակին, կա՛մ բոլոր մաֆիոզիները ենթարկվել են մահապատժի։



Գոյություն ունեն խաղի մի քանի ընտրանքային տարբերակներ

Խաղում են 10 հոգով. 3 մաֆիա, 7 ազնիվ քաղաքացի

Խաղում են 10 հոգով. 3 մաֆիա (մեկը՝ Դոն), 7 ազնիվ քաղաքացի (մեկը՝ Շերիֆ)

Կան խաղի շատ տարբերակներ, ուղղակի պետք է հիշել, որ ուժերի օպտիմալ հավասարակշռությունն ապահովվում է Ազնիվ քաղաքացիների քանակը հավասար է մաֆիոզիների քանակի կրկնապատիկին գումարած մեկ բանաձևը։

[Մանոն]

Նշել եմ երկրորդ կետը. Մյուս խաղացողների հոգեբանությունն հասկանալը, որովհետև, իմ կարծիքով, դրանից են բխում մյուս կետերի ճշգրիտ իրագործումները: (Թերևս` բացի 6-րդ զգայարանից ու բախտից): Եթե կարողանաս ճիշտ հոգեվերլուծություն անել և որոշակիորեն զգալ դիմացինիդ պահվածքը ամենատարբեր սիտուացիաներում, ապա կարող ես և' արագ կողմնորոշվել, և' ճիշտ որոշումներ կայացնել, ինչն էլ կլինի հաղթանակի գրավականը: Բայց պետք չէ թերագնահատել նաև թիմային խաղի կարևորությունը, որովհետև կայացրած ճիշտ որոշումը դեռ բավարար չէ, հարկավոր է նաև այն հասցնել թիմակիցներիդ գիտակցությանը, և այն էլ այնպես, որ քո դատողություններով կարողանաս վստահություն ձեռք բերել նրանց մոտ ու տանել քո հետևից:

[Chuk]

Երկար տատանվում էի, թե ո՞ր տարբերակն ընտրեմ:
Ի վերջո կանգ առա «Արագ մտածելու և գործելու կարողությունը» կետի վրա, որովհետև անգամ դիմացինների հոգեբանությունը հասկանալու, տրամաբանական որոշումներ կայացնելու, վեցերորդ զգայարանով իրավիճակը հասկանալու ու մյուս խաղացողների հետ համագործակցելու դեպքում էլ ամենակարևորն, ըստ իս, միևնույն է մնում է արագ (ոչ թե տրամաբանական) որոշումներ կայացնելն ու դրանք իրականացնելը (գործելն) է:

Բայց իրականում եթե բազմակի ընտրության հնարավորություն լիներ, ապա կընտրեի հետևյալ կետերը.

• Տրամաբանված որոշումներ կայացնելը։
• Մյուս խաղացողների հոգեբանությունն հասկանալը։
• Արագ մտածելու և գործելու կարողությունը։
• Մյուս խաղացողների հետ համագործակցելը։

«Բախտ» տարբերակն ուղղակի բացառում եմ: Իհարկե որոշ դեպքերում կարող է բախտը բերի ու հաղթես, բայց լավ խաղացողների մոտ որպես կանոն այդպես չի լինում, իսկ այդպես լինելու դեպքում էլ լինում է խիստ անհետաքրքիր խաղ (իհարկե ոչ միշտ):

«Վեցերորդ զգայարանն» էլ չեմ դիտարկում, որովհետև ճիշտ է որոշ դեպքերում կարող է հենց նման կերպ կառուցվի խաղը, բայց լավագույն տարբերակը չի ու նաև հետաքրքիր խաղ չի ստացվում:

Իսկ ընդհանրապես «Մաֆիա» խաղալիս իհարկե ուզում եմ հաղթել, հաղթելիս իհարկե ուրախանում եմ, բայց չէի ասի, թե խաղում եմ հաղթելու համար: Իմ համար շատ ավելի հետաքրքիր է բուն խաղը, ընթացքը: Սիրում եմ հետաքրքիր զարգացումներ, լարված խաղ, անկախ ելքից, անկախ հաղթել-չհաղթելուս հավանականությունից: Խաղալիս հաճախ հանդես եմ գալիս խաղը սրողի դիրքերից, այնքան որ նոր միջավայրերում ինձ հաճախ հենց սկզբից «սև խաղացողի» տեղ են դնում, մինչդեռ ես կարող է կարմիր լինեմ: Փոխարենը խաղը հենց սկզբից հետաքրքրանում է, ակտիվանում է: Խաղերի ժամանակ չեմ խորշի սև խաղաքարտով լինելու դեպքում մաֆիայի մյուս անդամին հանել, սովորական կարմիր լինելու դեպքում որպես շերիֆ հանդես գալուն ու խաղի «գլխավոր դերակատարումն» իմ ձեռքը վերցնելուն: Նման իրավիճակներում մյուս խաղացողները հիմնականում սկսում են իրենց շատ հետաքրքիր դրսևորել, ստացվում է լավ խաղ:

[Կարապետ]

Խաղին ծանոթ եմ շատ շուտվանից և պատրաստ եմ:

[Կարապետ]

Mafia / Red or Black

[Yeritsyan]

Խաղին ծանոթ եմ շատ շուտվանից և պատրաստ եմ:

Կարապետ ջան, այստեղ մաֆիա չենք խաղում, այլ քննարկում ենք դերային խաղերը։

[Ավրորա]

Շատ եմ սիրում «Մաֆիա» խաղը,շատ չեմ խաղացել,բայց ինձ,մոտ բավականին լավ է ստացվել խաղալ:Ես նշված տարբերակներից կընտրեմ [B]Արագ մտածելու և գործելու կարողությունը [B] և Մյուս խաղացողների հոգեբանությունը հասկանալը:Առաջին տարբերակը այն դեպքում է ճիշտ,երբ «սև» խաղացող ես,որովհետև,երբ զգում ես,որ վտանգ կա բացահայտվելու,պետք է արագ մտածես և գործես,իսկ եթե «կարմիր» խաղացող ես ուրեմն երկրորդն ավելի կարևոր է,որովհետև օգնում է բացահայտել «սև» խաղացողներին,բայց քանի որ մի տարբերակ պետք է ընտրեմ,ուրեմն ավելի կարևոր կհամարեմ [B]Արագ մտածելու և գործելու կարողությունը [B]:

[Լիլի-Քվանտ]

Համաձայն եմ Ավրորայի հետ: Սակայն կարծում եմ շատ ավելի կարևոր ու նպատակահարմար է հասկանալ խաղացողների հոգեբանությունը, ես, համենայնդեպս, դա կնտրեի: Բայց այս տարբերակը բավականին բարդ է, այդ պատճառով սկսնակներն ավելի շատ պետք է արագ կողմնորոշվեն ու ճիշտ գործեն: Ես ինքս հաճախ եմ խաղում «Մաֆիա», մեծամասնությամբ երևի կարմիր եմ եղել, մասնավորապես՝ Շերիֆ, և ավելի լավ խաղում եմ հենց Շերիֆի դերում: Սիրում եմ բացահայտել անարդար և անօրեն մարդկանց ու արդարություն հաստատել

[Anush Avetisyan]

Հետաքրքիր է, որ այս խաղը ներթափանցել է նաև դպրոց: Նամանավանդ վերջին օրերին, երբ աշակերտները <<ոչինչ չունեն>> անելու, որպես զբաղմուք ընտրում են այս խաղը:
Ճիշտն ասած, խաղի անունը վանում է ինձ, և ցանկություն էլ չունեմ ծանոթանալու խաղի կանոննորին: Իսկ աշակերտներիս առաջարկում եմ ավելի պարզ ու <<անմեղ>> խաղեր:

[lus]

Հետաքրքիր խաղ է: Չեմ խաղացել, սակայն դիտել եմ հեռուստացույցով: Այս խաղի մեջ ամեն ինչ կա. և ազարտ, և պայքար, և մեծ հետաքրքրություն: Պետք է կարողանալ դիմախաղերի, ասված ու չասված խոսքերի մեջ գտնել ճշմարիտը: Կցանկանայի ինձ տեսնել «սև» խաղացողի դերում,որովհետև այդ դերը, իմ կարծիքով, ավելի դժվար է…

[ՍԱՄՈ]

Խաղին ծանոթ եմ, կուրսով շատ հաճախ ենք խաղում:Իմ կարծիքով "Տրամաբանված որոշումներ կայացնելը" և "մյուս խաղացողների հոգեբանությունն հասկանալը" տարբերակներն են կարևոր, պետք է տրամաբանել, որպեսզի եթե "սև" ես, ապա չբացահայտվես, իսկ եթե "սպիտակ" ես, ապա չպարտվես: Պետք է մյուսների հոգեբանությունը լավ հասկանաս, որպեսզի "սպիտակ" լինելու դեպքում հասկանաս, թե ովքեր են մյուս "սպիտակները":

[Anush Avetisyan]

Առաջարկում եմ << Օդապարիկ>> խաղը

Խաղի նպատակն է զարգացնել որոշակի հռետորական հմտություններ` ազդեցիկ ու տրամաբանական խոսքով ազդելու ունակություն, համոզելու հնարքներ, ինչպես նաև` ցանկացած դերի մեջ մտնելու կարողություն և ոչ ստանդարտ, կրեատիվ մտածողություն:
Խաղում կարող են մասնակցել վեցից տասը հոգի:
Մեկը պետք է լինի խաղը վարողը: Նա թղթերի վրա նախապես գրում է տարբեր մասնագիտություններ, ասենք` աստղագետ, երգիչ, խոհարար և այլն: Մասնագիտությունների թիվը որոշվում է ըստ նրա, թե քանի հոգի են մասնակցում խաղին: Դրանից հետո մասնակիցները պատահականորեն ընտում են որևէ թղթիկ և տեսնում իրենց բաժին ընկած մասնագիտությունը: Վարողն ասում է, որ հիմա բոլորը գտնվում են մի օդապարիկի մեջ, որը թռչում է օվկիանոսի վրայով: Որոշակի տեխնիկական խնդիրների պատճառով օդապարիկը չի կարող հասնել նշանակետին, ավելին` շուտով ընկնելու է ջրի մեջ: Միակ փրկությունն այն է, որ օդապարիկում գտնվողներից մեկին ցած նետեն, ինչի շնորհիվ օդապարիկը կարող է հասնել մինչև մոտակա անմարդաբնակ կղզին: Պետք է որոշել, թե որ մասնագետն է, ով ամենաքիչն է օգտակար լինելու անմարդաբնակ կղզում: Վարողն ասում է, որ դրա համար ունեն, ասենք թե` քառասուն րոպե ժամանակ, այլապես ուշ կլինի... Մասնակիցները պետք մտնեն ամեն մեկը իր մասնագիտության դեր մեջ և սկսեն համոզել մնացածին, որ իրենց մասնագիտությունը, օրինակ` երգիչ լինելը, ամենաշատն է պետք լինելու անմարդաբնակ կղզում:
Խաղի ժամանակ բոլորը պիտի մոռանան, թե ով իրականում ով է, և անվանեն միմյանց մասնագիտություններով` Երգիչը, Ոստիկանը և այլն: Լավ է, եթե նախապես գրվել են այնպիսի մասնագիտություններ, որոնք առաջին հայացքից ոչ մի կերպ օգտակար չեն կարող լինել անմարդաբնակ կղզում, ասենք` չարժե գրել` բժիշկ: Դրա արդունքում մասնակիցները պետք է լինեն շատ կրեատիվ, որպեսզի համոզեն մյուսներին, որ կղզում իրենց անպետք թվացող մասնագիտությունն իրականում ամենաօգտակարն է լինելու և հատկապես ինչով է օգտակար լինելու:
Քննարկումը լինում է հետյալ կերպ` սկզբում մասնակիցները հերթով ներկայացնում են իրենց մասնագիտությունը և ասում են, թե ինչով կարող է պետքական լինել կղզում, որից հետո ամեն մեկը կարծիք է հայտնում, թե որ մասնագիտությունն է, որ իրենց պետք չի գալու և ինչու: Դրանից հետո սկսվում է բանավեճը, որի արդյունքում ամեն մեկը պիտի աշխատի տրամաբանորեն պաշտպանել ինքն իրեն և եթե ուզում է` նաև որևէ մեկին, ինչպես նաև բացատրել, թե որ մասնագետը և ինչու հենց նա պիտի լքի օդապարիկը: Երբ լրանում է որոշված ժամանակը, մասնակիցները քվեարկում են` թղթի վրա գրելով այն մասնագետին, ով իրենց կարծիքով այդպես էլ չկարողացավ համոզել կամ ամենաքիչը կարողացավ համոզել, որ պետքական է լինելու: Ամենաշատ ձայներ հավաքած մասնակիցը լքում է օդապարիկը:
Խաղը սովորաբար անցնում է շատ զվարճալի: Միայն անհրաժեշտ է, որպեսզի վարողն անընդհատ կառավարը ընթացքը, որ մասնակիցները աղմուկ չստեղծեն ու արտահայտվելուց բացի կարողանան լսել միմյանց: Հոգեբանական մարզումների ժամանակ վարողը հոգեբանն է, իսկ ընկերական խմբերում այն կարող է լինել որևէ հավասարակշռված ու հանգիստ անձ:
Ասեմ նաև, որ օդապարիկից որևէ մեկին դուրս նետելու փաստը չարժե ընկալել` որպես խաղի առանցք` դիտելով այն` իբրև ոչ մարդկային քայլ: Այստեղ ամբողջ իմաստը հռետորական հնարքների և մտքի ճարպկության դրսևորումն ու զարգացումն է: Իսկ դե օդապարիկից էլ իրականում ոչ ոք դուրս չի ընկնում, միայն հաճույք են ստանում ամբողջ խաղից:

[Anush Avetisyan]

Նվեր

Եթե <<Օդապարիկ>>-ը կարող են խաղալ նույնիսկ անծանոթ մարդիկ, ապա <<Նվեր>>-ը խաղալու համար մարդիկ պետք է քիչ թե շատ ճանաչեն իրար: Խաղի նպատակն է տեսնել, թե ուրիշները ինչ են մտածում քո կյանքում կամ խառնվածքում պակասող, բայց անհրաժեշտ էլեմենտների մասին, ինչպես նաև ցույց տալ, թե ինչքանով էին նրանք ճիշտ: Այլ կերպ ասած` խաղն ուղղված է մարդկանց ճանաչելու և քեզ կողքից տեսնելու ունակության ձևավորմանը: Կարելի է խաղալ ոչ միայն հոգեբանական մարզումների ժամանակ, այլև ընկերների հետ:
Խաղի մասնակիցները վերցնում են թղթի կտորներ, վրան գրում մասնակիցների անունները, բացի իրենց սեփական անունից: Այդ թղթերի վրա պետք է գրել նվերների անուններ և նվիրել մասնակիցներից յուրաքանչյուրին: Խաղացողները մտածում ու որոշում են, թե մասնակիցներից ամեն մեկին ինչն է առավելագույնս պակասում կյանքում կամ իրենց բնավորության, խառնվածքի մեջ, հենց դա էլ նվիրում են տվյալ մարդուն` գրելով նրա անունով թղթի վրա: Նվերը կարող է լինել ինչպես նյութական, ասենք` առանձին բնակարան, հարուստ փեսացու, գունավոր շորեր, շուրջերկրյա ճամփորդության տոմս, այնպես էլ ոչ նյութական` համբերություն, լավատեսություն, հումորի զգացում, բարություն և այլն: Կարելի է նվիրել ցանկացած երևակայակ բան: Անհրաժեշտ է միայն հիշել, որ նվիրվում է այն, ինչը նվիրողի կարծիքով տվյալ մարդը չունի, բայց իրեն շատ պետք կլիներ: Նվիրողի անունը չի գրվում թղթին: Այնուհետև ամեն մեկը բաժանում է իր նվերները բոլոր մասնակիցներին:
Դրանից հետո յուրաքանչյուրը կարդում է իր նվերները և հերթով ասում, թե որ նվերներն է ամենաշատը հավանել և ինչու: Այդպիսով, ինքը տեսնում է, թե ուրիշներն ինչ են մտածում իր մոտ պակասող երևույթյնների մասին, իսկ նվիրողներն էլ տեսնում են, թե ինչանով են լավ նվեր արել:
Երբեմն նվերը կարող է ունենալ դառը իրականության տեսք, ասենք` հումորի զգացում, որը նվեր ստացողին այնքան էլ դուր չգա, սակայն թույլ կտա ուշադրություն դարձնել ուրիշների կարծիքով իր մոտ պակասող այդ հատկության վրա:
Խաղում կարող են մասնակցել անսահմանափակ քանակությամբ մարդիկ, լավ է, եթե խաղն ունենա վարող, որն ինքը ևս կարող է լինել մասնակից: